Page 37 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 37
tarih çevresi
payı üzerinden, ticari banka faizlerinden olduğu gibi %15 gelir vergisi stopajı yapılır. Hesap açılma tarihinde
hesap sahiplerine sabit bir ödeme taahhüdünde bulunulmaz. Kurumun uygun bulması halinde katılım hesabından
vadesinden önce para çekilebilir. Bu durumda vade tarihinde hesapta kalan tutar üzerinden kar payı hesaplanır.
Faizsiz bankacılık sistemindeki ‘katılım hesap sahiplerine herhangi bir getiri garantisi verilmemesi,
oluşacak riskin ve dolayısıyla zararın hesap sahibine aktarılması’ ilkesinin bulunmasına karşın, katılma hesapları
da aynen diğer bankalarda olduğu gibi kanunla ‘Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’ kapsamına alınarak sigorta-
lanmıştır.
5.2.3. Sendikasyon Kredileri
Sendikasyon kredisi, birden fazla bankanın, belli bir amaç için yine banka ve finansal kurumlara büyük
tutarlarda sağladıkları uluslararası fonlardır. Bu yöntem, katılım bankalarının fon toplama faaliyetleri dışındaki
bir kaynak sağlama yoludur. Bu fonlar murabaha yöntemiyle elde edilir. Dolayısıyla katılım bankalarının sağ-
ladığı bu sendikasyon kredilerine ‘murabaha sendikasyon kredisi’ ismi verilir (Canbaz, 2016: 189).
5.3. Fon Kullandırma Yöntemleri
5.3.1. Çağdaş Murabaha (Peşin Alım Taksitle Satım)
Sanayi, ticaret ve hizmet işletmelerinin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için ihtiyaç duyulan hammadde,
yarı mamül, mamül, makine, teçhizat vb. elle tutulan gözle görülen malların üçüncü şahıslardan peşin satın alı-
nıp, başvuran müşterilere belli bir kar ilavesiyle vadeli olarak satılması işlemidir. Bu işlemde; satın alınacak
mal, peşin fiyatı, kalitesi ve satıcı işletme gibi hususlar müşteri (fon kullanıcı) tarafından belirlenmekte, satıcıya
peşin ödemeyi ise katılım bankası yapmaktadır. Bu uygulamaya kurumsal murabaha uygulaması denmektedir.
Benzer uygulama, bireylere yönelik olarak da yapılabilir. Bireysel ihtiyaçlar için, gerçek kişi alıcıların
doğrudan satıcıdan alacakları mal veya hizmet bedelinin katılım bankası tarafından satıcıya peşin olarak ödenip,
mal veya hizmeti edinecek olan müşterinin, peşin ödemeye belirli bir kar ilavesiyle vadeli olarak borçlandırıl-
ması işlemine de bireysel murabaha uygulaması denir. Bu çerçevede en yaygın finansman alanları; konut, araç,
mobilya, beyaz eşya, bilgisayar alımlarının finansmanı olarak görülmektedir.
Katılım bankalarının fon kullandırmada en yoğun olarak kullandığı yöntem murabaha olup, toplam
fon kullandırma uygulaması içindeki payının %95’in üzerinde olduğu birçok kaynak tarafından ifade edilmek-
tedir (Canbaz, 2016: 193).
5.3.2. Finansal Kiralama (Lesaing)
Bu yöntem, eski zamanlardan beri Anadolu’da kullanılan ve ‘icare’ olarak bilinen sistemin kurumsal-
laşmış halidir. Murabaha’dan sonra katılım bankalarınca ikinci sırada yoğun olarak kullanılan bir fon kullan-
dırma yöntemidir.
Yöntem, bir yatırım malının (bina, makine, araç, bilgisayar gibi) mülkiyeti katılım bankasında kalarak,
belirlenen kira karşılığında kullanım hakkının kiracıya verilmesidir. Genellikle kira süresi sonunda söz konusu
malın mülkiyeti de müşteriye devredilir. Reel ekonomiyi finanse etme iddiasındaki katılım bankaları için fonk-
siyonlarına çok uygun bir fon kullandırma biçimidir.
5.3.3. Kar/Zarar Ortaklığı (Mudarebe-Müşaraka)
Bu işlemin esası, katılım bankasının fon talep eden bir müşterinin projesine veya belli bir parti malın
35
