Page 34 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

derilmesi amaçlı vakıflar) gibi açılımlara da ulaşmış, sosyal güvenlik ve işsizlik sigortası gibi işlevler de ifa
etmişlerdir (Özcan, 2003: 77).

3. Devlet Sanayi Ve İşçi Yatırım Bankası (Desiyab)

DESİYAB 1975 yılında 13 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Ban-
kası A.Ş. adı altında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının İlgili kuruluşu olarak kurulmuş, kuruluş işlem ve faa-
liyetleri 04.11.1983 gün ve 165 sayılı KHK ile yeniden düzenlenmiştir. Daha sonra 22.06.1988 gün ve 329
sayılı KHK ile ünvanı Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. olarak değiştirilmiştir. Yüksek Planlama Kurulu’nun
20.01.1989 tarih ve 89.T.2 sayılı kararı ile de T.C. Turizm Bankası A.Ş. tüm aktif ve pasifleriyle bu bankaya
devredilmiştir. Son olarak 24.10.2018 tarih ve 30575 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan kanunla da ismi ‘Tür-
kiye Kalkınma ve Yatırım Bankası A.Ş. olarak yenilenmiştir.

Bu banka, yatırım ve kalkınma bankacılığının gerektirdiği her türlü faaliyette bulunmanın yanında, konumuz
açısından önemli olan iki ilave işlevle de yükümlü kalınmıştır. Bunları şöyle belirtebiliriz (Çonkar, 1988: 243-
244):

Yurtiçi ve özellikle yurtdışında çalışanlarca girişilen yatırım teşebbüslerine yatırım ve işletme kredisi
açma ve sermayelerine katılma yoluyla destek sağlama,
Sermayelerine katıldığı yatırım teşebbüslerine ‘kar ortaklığı esaslı kredi’ verme.
Bu iki yükümlülükten, bu bankanın kurulmasının temel iki amacının olduğunu anlayabiliriz:

(i) O tarihte yurtdışındaki işçilerin kurduğu çok sayıdaki işçi şirketine teknik, finansal ve yönetsel destek
vermek,

ii) Ülkemizde faizsiz kredi uygulamasını başlatmak ve geliştirmek.

Banka içi dokümanlarda kar ortaklığı esaslı kredi; bir yatırım projesinin gerçekleştirilmesinde sermaye or-
tağı gibi katkı payı olmak üzere verilmiş, fakat sermaye ortağından farklı olarak daha önce işletmeden çekilen
ve vadesi içinde faiz kazancı yerine hakkaniyet esasına uygun olarak gerçekleşecek proje karından, katkısı ora-
nında kar ortaklığı payı verilen bir ödünç verme işlemidir (DESİYAB, 1977:15).

Söz konusu dokümanda ayrıca ‘bu kredi türünün yaygın bir uygulamaya kavuşturulabilmesi için kullandı-
rılmasında uyulacak ilkeler’ de açıklanmıştır.

Kar ortaklığı esaslı kredinin yeni bir finansman biçimi olması nedeniyle uygulanmasında çeşitli zorluklarla
karşılaşıldı. Kurumlar vergisi, gelir vergisi ve vergi usül kanunu gibi bazı alanlarda düzenleme yapma gereği
ortaya çıktı. Ayrıca faizsiz bankacılık yapılması ve yapılabileceği düşüncesinin arkasındaki siyasi iradenin o
tarihte yeterince güçlü olmaması ve kısa süre sonra iktidardan ayrılması da eklendiğinde bu kredi biçiminin
uygulaması tam anlamıyla hayata geçirilemedi ve yaygınlaşamadı. Bu gerçekten hareketle ülkemizde faizsiz
finansla ilgili esas kurumsal denemenin ancak 1985 yılında ‘Özel Finansal Kurumları’ nın kurulması ile başla-
dığını belirtebiliriz.

4. Çok Ortaklı Şirketler

Türk Ticaret Kanunu’nda ‘çok ortaklı şirket tanımı bulunmamaktadır. Çünkü çok ortaklı şirket, bir
şirket türü değildir. TTK’da bulunan tanımlamalardan birisinin almış olduğu şekildir. Burada inceleyeceğimiz
çok ortaklı şirketler kavramıyla; özellikle Ortadoğu ve Avrupa ülkelerindeki işçilerimizin tasarruflarıyla kurulan,
daha sonra mahalli tasarrufların da katılımını sağlayarak halk girişimciliği hareketine öncülük eden kuruluşları
kastediyoruz (Öz, 2013: 63-64). Bunların en tanınan örneklerinden biri YİMPAŞ’tır.

32