Page 36 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

- 25.12.1984 gün ve 18323 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ‘Başbakanlık Hazine ve Dış Ticaret
Müsteşarlığı Tebliği’,

- 21.03.1985 gün ve 18348 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ‘T.C: Merkez Bankası Tebliği’.

Bu yasal altyapıya dayanarak 1985 yılında ilk kurulan ise sermayeleri ağırlıklı olarak körfez kaynaklı
olan Al Baraka Türk ÖFK A.Ş. ve Faisal Finans ÖFK A.Ş.’dir.

Özel finans kurumlarını; ‘cari ve katılma hesapları’ adı altında topladıkları fonları, genel olarak mura-
baha, az bir kısmını ise ‘kar/zarar ortaklığı’ ve ‘finansal kiralama’ yöntemleriyle kullandıran, faizsiz bankacılık
yapma amaçlı kurumlar olarak tanımlayabiliriz.

19.10.2005 tarihinde 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile Özel Finans Kurumları ismi ‘Katılım Bankaları’
olarak değiştirildi. Bankacılık Kanunu’nda katılım bankası şu şekilde tarif edilmiştir. ‘Bu kanuna göre özel cari
ve katılma hesapları yoluyla fon toplamak ve kredi kullandırmak esas olmak üzere faaliyet gösteren kuruluş-
lar…’ katılım bankaları olarak belirtilmiştir. 2005 yılındaki Bankalar Kanunu değişikliği ile yapılan düzenle-
melerle katılım bankacılığı çok daha sağlam bir mevzuat zeminine kavuşturmuştur.

5.2. Katılım Bankalarının Fon Toplama Yöntemleri

Yasal düzenleme gereği, bu bankalar da asgari bir sermaye ile kurulmak durumundadır. Bu tutar yine
yasal düzenlemelerle zaman zaman güncellenmektedir. Fakat müşterilerine kullandırdıkları fonların temel kay-
nağı, diğer bankalarda da olduğu gibi tasarruf sahiplerinden sağlanan fonlardır.

Fon toplama yöntem ve esasları da yine Bankacılık Kanunu ile düzenlenmiştir. Bu çerçevede, fonların
toplandığı iki tür hesap söz konusudur: Cari hesaplar ve katılma hesapları. Bunların dışında, doğrudan fon top-
lama faaliyeti olmamakla birlikte, uluslararası piyasadan sağlanan sendikasyon kredileri de ilave edilebilir
(Canbaz, 2016: 187).

5.2.1. Cari Hesap

İstenildiğinde kısmen veya tamamen geri çekilebilme özelliği taşıyan ve karşılığında hesap sahibine
herhangi bir getiri sağlamayan hesaplardır. Bu yönüyle cari hesaplar katılım bankaları için maliyetsiz kaynak
niteliğindedir.

Bu hesaplar genellikle ticari müşteriler tarafından gündelik nakit akışlarını yönetmek ve/veya diğer
bankacılık hizmetlerini ücretsiz veya düşük ücretle elde etmek amacıyla açılır (Tunç, 2013: 191).

5.2.2. Katılma Hesapları

Tasarruflarını kar ve zararın paylaşılması esasına göre değerlendirmek, yatırıma ve ticari faaliyetlere
aktarmak isteyen kişiler ve kurumlar, bu hesapları tercih ederler. Katılım bankalarına yatırılan fonların bu ku-
rumlarca fon talep edenlere kullandırmasından doğacak kar veya zarara katılma sonucunu veren, karşılığında
hesap sahiplerine önceden belirlenmiş herhangi bir getiri ödenmeyen ve anapara oranında aynen geri ödenme-
sinin garanti edilmediği fonlardan oluşan bir hesap türüdür. 1 ay, 3 ay, 6 ay, 1 yıl ve daha uzun vadeli, TL, USD,
EURO ve altın üzerinden açılabilirler.

Her para birimi, havuz sisteminde vadelerine göre gruplandırılır. Her grubun kar/zarar tutarı tasarrufun
vade tarihinde hesaplanır. Bu kar/zararın %20-25’i mudarip hissesi olarak bankaya kalır. Bu oran vadeye ve/veya
hesabın büyüklüğüne göre belirlenir. Karın %75-80’i ise hesap sahibine aktarılır. Hesap sahiplerine ödenen kar

34