Page 75 - Layout 1

tarih çevresi

etmiştir. Ayrıca bu anlayışın soyut karakterli teorik kuramlarda pek de yeterli olmadığı ortaya çıkmıştır. Özellikle
bu tür doğrulama anlayışı üzerinde kafa yoran Carnap, söz konusu doğrulama biçimini geliştirmek için
mantıksal sentaks yöntemini öne sürer. Carnap, “Logical Syntax of Language” adlı eserinde mantıksal sentaksın
amacının dil formları teorisinin yapısını anlamak olduğunu belirtmektedir (Carnap, 1997, s.54). Bu anlamda
mantıksal sentaks dilin formel teorisidir. Dilin formel teorisi ise tümcelerin, sözcüklerin anlamlarıyla değil,
sözcük türleri ve bu tümce içindeki düzenlemeleriyle ilgilidir (Carnap, 1996, s.37). Böylelikle yapılmak istenen
dilin oluşum kurallarını tespit ederek önermeler arasındaki formel ilişkileri saptamak olacaktır. Carnap, dolaylı
doğrulama işlemini bir önermeden diğer bir önermeye belirli kurallar aracılığıyla bir geçiş olarak tanımladığı
için, mantıksal sentaks işleminin geçerliliği bir anlamda dolaylı doğrulama işleminin geçerliliğini sağlayacaktır.

3. Mantıksal Sentaks (Logical Syntax)

Mantıksal sentaks Carnap’ın doğrulama yöntemi olarak öne sürdüğü en özgün çalışmadır. Diğer bir
adıyla dolaylı doğrulama olan bu yöntemin amacı hem bilim olanla-bilim olmayan önermelerin anlamlılığını
belirlemek; hem de bu önermelerin doğruluğunu veya yanlışlılığını göstermektir.

Carnap’ın doğrudan doğrulanamayan önermeler için öne sürmüş olduğu sentaks kuralları, dilin iki alt
kuralını içermektedir, bunlar: Kurma (formation) ve dönüştürme (transformation) kurallarıdır. Kurma kurallar,
tıpkı bir dilin dilbilgisi kurallarına benzer şekilde hangi sözcüklerin yan yana geleceğini belirler. Dönüştürme
kuralları ise bir tümcenin başka bir tümceye nasıl dönüştürüleceğini belirler. Yani belirli bir tümceden başka
tümcelerin nasıl ve hangi koşullarda çıkarılabileceğini belirler (Carnap, 1996, s.43). Carnap için asıl önemli
olan da dönüştürme kurallarıdır. Çünkü baştan beri Carnap’ın başlıca kaygısı teorik nitelikteki bir önermenin
nasıl doğrulanabileceğini göstermekti. Bunun en makul yolu da teorik önermelerden, belirli kurallar aracılığıyla
protokol önermelerine (gözlem önermelerine) ulaşmakla olabileceği fikridir. İşte bu önermeler arasındaki
mantıksal bağlantıları sağlayacak olan araçta dönüştürme kurallarıdır.

Carnap, dönüştürme kurallarını iki gruba ayırır: sadece mantıksal veya matematiksel olan kurallar (M-
kuralları); mantık dışında kalan dönüştürme kuralları ise fizik kurallarıdır (F-kurallarıdır). Carnap bu kuralların
işleyişini aşağıdaki örnekle gösterir (Carnap, 1996, s.52).

P1: A cisminin 3 gr’lık kütlesi vardır.

P2: B cisminin 6 gr’lık kütlesi vardır.

Bu önermelerden şu iki sonucu çıkarabiliriz

C1: B cisminin kütlesi A’nın kütlesinin iki katıdır.

74