Page 66 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Sermaye

Birikimi Açısından Bankacılık1

Prof. Dr. M. Kemalettin ÇONKAR2

Giriş

Bankacılık, bir ülkenin ekonomik gelişimine, ticaret dinamiklerine ve finansal istikrarına derinlemesine
etki eden temel bir sektördür. Tarih boyunca bankacılık, ekonomik evrimin ve dolayısıyla ticaret ve sanayinin
destekçisi olarak işlev görmüş, ulusların zenginliklerini biriktirmesine ve yönetmesine yardımcı olmuştur. Özel-
likle Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşünden modern Türkiye’nin yükselişine uzanan dönem, bankacılık ala-
nında Türkiye açısından önemli dönüşümleri beraberinde getirmiştir.

Bu çalışma, Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminden başlayarak modern Türkiye’nin kuruluşuna
uzanan bu önemli dönemi ele alarak, bankacılık sisteminin evrimini ve bu evrimin ekonomik kalkınma, ticaret
ve sermaye birikimi üzerindeki etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda, bankaların sermaye biri-
kiminin destekçisi olarak nasıl işlev gördüğünü, kalkınma ve sanayileşme süreçlerine nasıl katkı sağladığını
ele almıştır.

Çalışmanın temel amacı, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemi ve modern Türkiye’nin başlangıcı ara-
sındaki bu karmaşık dönemi daha iyi anlayarak, bankacılık sisteminin evrimini derinlemesine analiz etmek ve
bu evrimin ekonomik dönüşüm, sermaye birikimi ve ticaret dinamikleri üzerindeki rolünü vurgulamaktır. Bu
bağlamda, Osmanlı İmparatorluğu’nun bankacılık sisteminden yararlanamayışının, karşılaşmış olduğu ekono-
mik zorluklar ve çözülme sürecine ciddi etkilerinin olduğu ortaya koyulmuştur.

Çalışmada incelenen Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminden modern Türkiye’nin kuruluşuna (Atatürk
Dönemi) uzanan bu bankacılık hikayesi, ekonomi ve finans alanında çalışanlar, akademisyenler ve karar alıcılar
için geçmişten dersler çıkarmak ve geleceğe yönelik stratejiler oluşturmak adına önem taşımaktadır.

Çalışmamızda öncelikle büyüme ve kalkınma kavramları tanıtılmakta, kalkınmada sermaye birikiminin
önemi üzerinde durulmaktadır. Sonrasında sermaye birikiminin oluşumu ve bu birikimin en uygun yatırımlara
aktarılması bakımından bankacılık mekanizmasının katkıları vurgulanmaktadır. Devamında batıda sermaye bi-
rikiminin hem oluşmasında hem de uygun yatırımlara aktarılmasında bankacılığın oynadığı rol üzerinde du-
rulmakta, Osmanlı Devleti’nde bankacılık mekanizmasının kurulamamış olmasının ortaya çıkardığı
olumsuzluklar açıklanmaktadır. Bu olumsuzlukların Cumhuriyet’i kuranlar tarafından Cumhuriyet’in ilanından
önce bile fark edilip, İzmir İktisat Kongresi’nde bankacılığın geliştirilmesine yönelik olarak yapılan öneriler
ve Atatürk dönemi uygulamaları aktarılarak çalışma sonuçlandırılmıştır.

1 Bu çalışma, 2023 yılında Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Cilt: 25, 100. Yılında Cumhuriyet Özel
Sayısı’ndan yayınlanmıştır. Makale erişim linki: https://doi.org/10.32709/akusosbil.1350106
2 Afyon Kocatepe Üniversitesi, Emekli Öğretim Üyesi, mkconkar@gmail.com

64