Page 62 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

verir. Neticede İstoya hâsıl olan peyniri yazıldığı şekilde, adı geçen Kemal v. Yosef adlı Yahudi’ye satıp-teslim
eder, İstavraki’ye vermez. İstavraki de Kethüdaya verdiği meblağ miktarı peyniri selem akdi gereği talep eder
ve mahkemeye taşır. Konu ile ilgili tartışmadan çıkan sonuçlar;

a. İstavraki’nin selem akdi, geçerli olması için gerekli yedi şartı içermediğinden hukuken sahih olmaz.
Çünkü 300 kuruş meblağ, adı geçen gayri müslim İstoya’nın emri ve tevekkülü yokken, sırf adı geçen müddei-
nin kendi reyiyle yardımcıya teslim ettiği anlaşılır. Yani selem yardımcı Köse ile yapılmıştır. Selemde çoban’ın
bilgisi, kabulü ve vekâleti gibi bir onay söz konusu değildir.

b. Müddei ile Çoban arasında hukuken/şer’an uyuşmazlık (muaraza) vardır. Selem yapılırken selem mal
sahibi üretici çobanla yapılmamış, yardımcısıyla yapılmıştır. Dolayısıyla selem akdi, şartları eksik olduğu için
iptal/men edilmiştir.

4.2. II. Örnek.24 1691 Yılı, Bab Mahkemesi 241 Numaralı Kararı

4.2.1. 1691 Yılı, Bab Mahkemesi 241 Kararının Osmanlıcadan Transkripsiyonu (Ahmed Beşe’nin Şirin
v. Karabet’te selem alacağı)

Mahmiye-i İstanbul’da Kâtib Muslihiddin Mahallesi sükkânından Ahmed b. Veliyyüddin nâm kimesne
meclis-i şer‘-i şerîf-i enverde, Şirin v. Karabet nâm kimesne mahzarında üzerine da‘vâ ve takrîr-i kelâm edip,
mezbur Şirin zimmetinde beynimizde ilm-i şer‘î ile ma‘lum yedi re’s kara sığır bahâsından altmış sekiz guruş
hakkım olup, hâlâ taleb eylediğimde bana edâdan imtinâ‘ eder suâl olunup alıverilmesi matlubumdur dedikde,
gıbbe’s-suâl mezbur Şirin cevâbında, kaziyye vech-i muharrer üzre olup cihet-i deyn-i şer‘îden müdde‘î-i mez-
bura zimmetinde meblağ-ı mezbur altmış sekiz guruş deyni olduğunu ikrâr, lâkin bundan akdem mezbur Ahmed
Beşe her bir kantarı yirmi beş akçeye olmak üzre bi tarîki’s-selem yedimden ahz u kabz eylediği saman seme-
ninden bin iki yüz akçe zimmetinde hakkım olmağla, lâkin ecl ma‘lum olmamağla, selem-i mezbur sahîh ol-
mamağın, meblağ-ı mezburun deyn-i mezbureme takas olunması matlubumdur dedikde, müdde‘î-i mezbur dahi
ba‘de’l-ikrâr meblağ-ı mezbur altmış sekiz guruşu zikr olunan semen-i mezbur bin iki yüz akçemi takas eyle-
dikde, ol dahi mukassa ve kabul ile eylediğinden sonra meblağ-ı bâki olan elli guruş müdde‘î-i mezbur Ahmed
Beşe’ye ikrârı mucebince def‘ ve teslîme mezbur Şirin’e tenbîh birle, gıbbe’t-tasdîki’ş-şer‘î mâ vaka‘a bi’t-
taleb ketb olundu. Fi’l-yevmi’t-tâsi‘ ve’l-ışrîn min Cemâziyelevvel sene 1102. Şuhudü’l-hâl: İbrahim Bey b.
Ahmed, Mustafa (…).

4.2.2. 1691 Yılı, Bab Mahkemesi 241 Numaralı Kararının Günümüz Türkçesiyle Açıklaması

İstanbul şehrinde Kâtip Muslihiddin Mahallesi sakinlerinden Veliyyüddin oğlu Ahmet adlı kimse, ay-
dınlık ve Şer’î Mahkemede Şirin v. Karabet adlı kimse huzurunda, dava edip, şu şekilde ifade verdi. Adı geçen
Şirin zimmetinde, “aramızda şeriat ilmiyle malum olan yedi baş karasığır değerinden 68 kuruş hakkım olup,
halen talep eylediğimde bana edadan kaçınır, sorulup alı verilmesi talebimdir” dediğinde; durum sorulduktan
sonra, Şirin cevabında, “mesele yazıldığı üzere olup şer’î borç cihetinden iddiacıya zimmetinde adı geçen meb-
lağ 68 kuruş borcu olduğunu” ikrar [etti]. Lakin “bundan önce Ahmet Beşe her bir kantarı 25 akçeye olmak
üzere selem yoluyla elimden aldığı saman ücretinden (semeninden) 200 akçe zimmetinde hakkım vardır (ol-
mağla)”dedi. Lakin vakti (ecl) bilinmediğinden selemin geçerli (sahih) olmadığında, “meblağın belirtilen bor-
cuma takas olunması talebimdir” dediğinde; iddiacının da ikrar etmesinden sonra, belirtilen meblağ 68 kuruşu
zikrolunan semen 1200 akçemi takas eyledim dedi; ol dahi kabul eyledikten sonra, kalan meblağ olan 50 kuruş
iddiacıya Ahmet Beşe’ye ikrarı gereği iadesi ve teslimi için Şirin’e tenbih edilmekle, Şer’î Mahkemece tasdik
edildikten sonra, talep olması üzerine kaydedildi. 1102 senesi Cemaziyelevveli’in 29.günü. Şahitler: Ahmet
oğlu İbrahim, Mustafa.

24 Bap Mahkemesi, Defter kodu: bab054 | cilt: 20, sayfa: 213 | Hüküm no: 241 | Orjinal metin no: [39a-3]
Defter adı: Bab Mahkemesi 54 Numaralı Sicil (H. 1102 / 1691). Özgün metin için bk.
http://www.kadisicilleri.org/madde.php?klme=selem&trch=hkm&-find=+ARA+

60