Page 64 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi
Selem akdi, günümüz katılım bankalarının işlemleri arasında sayılan ve uygulama bulan akitlerdendir.
Ancak selemin uygulama boyutu, işlemin doğası gereği çok sınırlı kalmakta ve yaygınlaşamamaktadır. Bunun
temel nedenlerinden birisi, uygulamayla ilgili geçmiş ve bugün üzerine detaylı bir analiz ve özümseme yapı-
lamamasıdır. Ziraat Katılım Finans Kurumu tarafından hazırlanan bir Selem Akit Sözleşmesi formunda;26 selem
akdinin, peşin bedel karşılığı vadeli satış içerdiği; üretilecek ürünleri kapsadığı; katılım bankacılığı ilkelerine
uyum gerektirdiği ve tarafların kabullerini içerdiği belirtilmiştir. Katılım Bankaları, bilindiği üzere, ağırlıklı
olarak murabaha temelinde çalışan kurumlardır. Mudaraba, müşareke ya da selem gibi uygulamalar ise ne yazık
ki, uygulanma zorlukları nedeniyle hayat bulamamakta ya da uygulamada yetersizlik gösterilmektedir. Hâlbuki
uygulama konusundaki yetersizliklerin giderilebilmesi, başta üretim ve üreticinin korunması gibi temel başlık-
larda sosyal ekonomik dengenin sağlanması açısından önemlidir. Denge kavramı İslamî Finans anlayışı için
önemli olup, ilerleyen dönemlerde çok daha ön plana çıkması beklenen kavramlardandır. Selem akitleri, emtia
piyasaları ağırlıklı çalışan akitlerdir. Günümüzde tarım üreticileri, ciddi maddi ve pazar sıkıntısı ile karşılaşa-
bilmektedirler. Oysa uygulama noktasında geliştirilmiş ve kolaylaştırılmış ya da çalışma ilkeleri doğrultusunda
doğru revize edilmiş sözleşmeler, gelecek uygulamalara büyük kolaylıklar sağlama imkânına sahiptir. Tüm bu
belirtilen unsurlar içinde, geçmiş dönemlerdeki uygulamaların bilinmesi büyük önem arz edecektir. Çünkü
ticari ilişkilerdeki temel sıkıntılar, geçmişte vardı, bugün de vardır ve devam etmektedir.
Sonuç olarak Darendeli Hamza Efendi’nin 1676 yılında yazdığı risalesinin, yapılan “işlemlerin sahih ol-
ması, bey u şirâda ve sayir hususta ribâdan ve fesattan halas olmak”, “ticaret üzere olan bir kimsenin mesâil-i
şer’iyeyi bilmesini” sağlama amaçları ve işaret ettiği dilsel farklılıktan kaynaklanan uygulama sorunlarının gü-
nümüz İslamî finans kurumları açısından büyük önem taşıdığı belirtilebilir. İlave olarak, o dönemin hukuk dili
ve toplum dili arasındaki dilsel farklılıkların ve uyuşmazlıklarının giderilmesi gibi sorunların, bugünün kurum-
ları tarafından piyasanın ihtiyaçları dikkate alınarak tekrar değerlendirilmesinde ve gelecek İslamî finans mi-
marisinin şekillendirilmesinde büyük önem taşıyacağını belirtebiliriz.

26 https://www.ziraatkatilim.com.tr/sites/default/files/2022-04/Fon%20Kulland%C4%B1r%C4%B1m-Selem. pdf (30.08.2023).

62