Page 47 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 47
tarih çevresi
Kanunname-i Ticaret Işığında
“Kambiyo” ve “Kambiyo Senetleri
Kavramları Üzerine Bir İnceleme
Dr. Öğr. Üyesi M. Halil ÇONKAR
I. GİRİŞ
Türk Ticaret Kanununun “Kıymetli Evrak” başlıklı üçüncü kitabının dördüncü kısmı “Kambiyo Senetleri” baş-
lığını taşımakta ve bu başlık altında üç ayrı bölümde sırasıyla “poliçe”, “bono veya emre yazılı senet” ve “çek”
düzenlenmektedir.
Türk hukukunda bugün bir terim olarak “kambiyo senedi”nin ve özellikle de “kambiyo” kavramının üzerinde
fazlaca durulmadığı tespit edilebilir. Türk hukuk doktrininde daha ziyade 1956 tarihli ve 6762 sayılı eski Türk
Ticaret Kanunu [eTK 56] döneminde, mehaz hukuk kabul edilen İsviçre düzenlemesinden farklı olarak “çek”in
de “kambiyo senedi” kavramına dahil edilmiş bulunması tartışma konusu edilmiş ve bu tercihin yerinde olup
olmadığı üzerine çeşitli görüşler beyan edilmiştir1. Ancak bu tartışmalarda da esasen “kambiyo” kavramının
anlamı üzerinde durulmamış, daha ziyade mukayeseli hukuktaki durum ile eTK 56’nın tercihi arasındaki farka
işaret edilmiş, esasen bu tartışma kapsamında değinilmesi beklenebilecek olan, kavramın tarihsel içeriğinin ne
olduğu veya nasıl geliştiği konusuna değinilmemiştir.
Buna karşılık kıymetli evrak hukukuna ilişkin genel eserlerin nispeten az bir kısmında “kambiyo” kavramına
ilişkin bazı açıklamalar yer almışsa da bunlar daha ziyade kelimenin sözlük anlamı ve etimolojik kökeni ile sı-
nırlı kalmış, bu kavramın kıymetli evrak hukukundaki anlamının ne olduğu veya nasıl geliştiği üzerinde özel
olarak durulmamıştır2.
Halbuki bu eksiklik “kambiyo” kavramının “kambiyo senetleri” ile nasıl bir bağlantısı olduğunun ortaya ko-
1 Bu tartışmalar için bkz. aşağıda “III. Sonuç” başlığı altındaki 2 numaralı paragraf.
2 Örneğin Poroy/Tekinalp, “kambiyo senetleri” teriminin İsviçre hukukundaki “Effets de Change/Wechsel” teriminin çe-
virisi olduğunu belirtmişler, ülkemiz ticaret dilinde bazen kullanılmakta olan “kambiyal” teriminin İtalyancadan geldiğine
işaret etmişler, ayrıca kambiyo senetlerinin tarihçesine değindikleri kısımda “kambiyo sözleşmesi”ni açıklarken “Bu söz-
leşme para, rayice göre değiştirildiğinden cambiale (change) sözleşmesi diye anılıyor ve sözleşme dolayısıyla hazırlanan
senede de kambiyo mektubu (lettre de change) adı veriliyordu.” ifadelerini kullanmışlardır, Reha Poroy/Ünal Tekinalp,
Kıymetli Evrak Hukuku Esasları, Gözden Geçirilmiş 24. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2021, Kn. 151, 154a).
Bu kapsamda en detaylı açıklama Kendigelen/Kırca’da yer almaktadır. Yazarlar öncelikle “kambiyo” kelimesinin sözlük
anlamı olarak “bir para türünü bir başka para türüyle değiştirme, yani iki ayrı ülke parasının değiştirilmesi” anlamına
işaret etmişler, ardından kavramın “değişim, değiştirme, değiş tokuş” anlamına gelen İtalyanca “cambio” sözcüğünden
geldiğini belirtmişler, bu açıklamaları takiben de “İşte kambiyo kelimesi, tarihsel süreç içerisinde bir ülke parasının diğer
bir ülke parasıyla değiştirilmesi görevini ifa eden senetlere verilen ad olarak da kullanılmıştır.” tespitini yapmışlardır,
Abuzer Kendigelen/İsmail Kırca, Kıymetli Evrak Hukuku, Güncellenmiş 8. Bası, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık,
2024, Kn. 257.
Çamoğlu ise kısa bir tarihçeyi takiben “Para birimleri farklı olan iki ülke arasında kullanılan bu senet, güncel kurdan
para değişimini de içerdiği için kambiyo senedi adını almıştır.” demektedir, Ersin Çamoğlu, Kıymetli Evrak Hukukunun
Temel İlkeleri, Güncellenmiş 2. Bası, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2023, Kn. 64.
45
