Page 22 - Layout 1

tarih çevresi

Türkiye’den ayrılmıştır.

1937’de Freundlich’in Enstitü’den ayrılmasından bir yıl sonra Enstitü Direktörü olarak Hans Rosenberg
göreve başlamış, ne yazık ki Türkiye’de çok az bir süre kalabilmiş ve 1940’ta İstanbul’da yaşamını yitirmiştir.

Freundlich’in İstanbul’da hayata geçirdiklerini bir nevi Ankara’da gerçekleştiren ve Kürsü Başkanı
olarak görev aldığı süre içerisinde kürsüde büyük bir atılımın yaşanmasına önayak olan bir başka yabancı
astronom ise Egbert Adriaan Kreiken’dir. Kreiken, kendisine önerilen Ankara Üniversitesi, Astronomi Enstitisü
müdürlüğü görevini kabul ederek 1954 yılında Ankara’ya gelmiştir. Kreiken’in önerisiyle de Türkiye’de
gözlemsel astronomiyi başlatmak amacıyla bir üniversite gözlemevi kurulması kararlaştırılmıştır ve Ahlatlıbel
mevkiinde bir bölge Kreiken tarafından gözlemevi yeri olarak seçilmiştir. Ancak Kreiken, Gözlemevi’nin
açılışından kısa bir süre sonra 16 Ağustos 1964’te bir toplantıya katılmak üzere bulunduğu Hague’de geçirdiği
ani rahatsızlık sonucu yaşamını yitirmiştir. Ölümünden sonra astronomi bilimine yaptığı katkılardan dolayı
1973’te Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) Ay’da bir kratere Kreiken’in adını vermiştir.

Kreiken’in Türkiye’ye geldiği sırada Matematik Bölümüne bağlı bir kürsü olarak eğitim veren
Astronomi Enstitüsü, öğretim elemanı yetersizliğinden kapanma noktasına gelmişti. Ancak Kreiken, az olan
öğrenci sayısını arttırmayı başarmış, Türk öğrencilerinin daha iyi yetişebilmesi için gerekli girişimlerde
bulunmuş ve hemen hemen hepsinin yurtdışında doktora yapmalarını sağlamıştır. Türkiye’de bulunduğu süre
içerisinde Kreiken’in yurt dışına doktora için gönderdiği asistanları Cemal Aydın, Semanur Engin, Zeki Aslan,
Fevzi Ünlü, Ali Osman Asar ve Hilmi Hacısalihoğlu doktoralarını tamamladıktan sonra üniversiteye dönmüşler
ve etkin biçimde çalışmalara katılmışlardır.

Bu dönemde astronomide önemli bir gelişme de 1954 yılında Türk Astronomi Derneği’nin (TAD)
kurulmasıdır. Günümüzde bu dernek tüm Türkiye’deki astronomları çatısı altında topladığı gibi, Türkiye’de
astronominin sevilmesi ve yaygınlaştırılması amacıyla da önemli çalışmalar yapmaktadır. 2016 yılında derneğin
üyelerinden bazı astronomlar Dursun Koçer’in önerisiyle ASTROBİLGİ ekibini kurdular. Bu ekip astronominin
yaygınlaşması amacıyla çevirmiçi ve yüzyüze olmak üzere çeşitli seminerler, konferanslar, çalıştaylar, gözlem
şenlikleri ve öğretmen seminerleri düzenlemektedir.42

1938-1960 yılları arasındaki astronomi çalışmaları, 1933 dönemi de göz önüne alınırsa, özellikle ilk
dönemlerle yabancıların katkılarıyla gelişmiş, aşağı yukarı 1950’lere kadar olan dönemde daha çok yabancı
astronomların yayınlarıyla şekillenmiştir. 1950’den sonra ise Türk astronomların katkılarının arttığını
gözlemliyoruz. 1938-1960 döneminde astronomide yabancı astronomların öncülük etmesiyle birçok Türk
astronom yetişmiştir. Bunların arasında, Nüzhet Gökdoğan, Tevfik Kabakçıoğlu, Paris Pişmiş, Metin Hotinli,
Edibe Ballı, Dilhan Eryurt, Bedri Süer, Abdullah Kızılırmak, Rümeysa Kızılırmak’ı sayabiliriz.

42 http://astrobilgi.org/nasil-basladi/ (son erişim: 02/28/2023).

21