Page 70 - Layout 1

tarih çevresi
Şekil 1. Geleneksel ilaç bulma ve geliştirme evreleri

İlaç bulan ve geliştiren birkaç firmada (Ciba--Novartis, HMR--Aventis Pharma, 3M Pharma, ve Alba
Therapeutics) ve çeşitli akademilerde edindiğim 30 yıllık deneyimle söyleyebilirim ki, ilaç buluş
sürecinin/yönteminin, hem AR hem de GE bölümlerinde, büyük yapısal değişikliklere gereksinimi vardır.

ARge de durum saptaması ve değişiklik önerileri:
Bundan bir kaç yıl önce, 3M Pharmaceuticals, İlaç Bulma Bölümünde birkaç arkadaşımla birlikte
yukarıdaki sorunlara çözüm aradık ve üç yıllık bir uğraşdan sonra, belirli kurallar bulup, uygulamaya koyduk
(Alkan S. S. ve ark. 2006). İlk önce, yöneticilerin bir yığın bilinmezin içinde yüzerken, doğru karar vermekte
zorunlandıklarını, dolayısıyla başlangıç hatalarına dikkat edemediklerini saptadık. Bu hataların sonradan çok
pahalıya mal olduğunu ortaya koyduk.
Yöneticilerin, Şekil 1 görülen her basamakta ‘dur’ yada ‘devam et’ kararı alırken, bağımsız bilimsel bir
işlem/süreç/yönteme başvurmadıklarını gördük. Yeni ilaç bulmak isteyen kişiler yada ekipler, genellikle kendi
fikirlerinin en iyisi olduğuna inanırlar. Biz, birbiriyle yarışan bilimsel tasarıların arasından, hangisinin gerçeğe
en yakın ve başarı şansının en yüksek olduğunu saptayan yeni bir süreç/yöntem geliştirdik. Sayılara dayanan,
duygusallıktan uzak olan bu yöntemi kullanan yöneticiler, daha işin başında, bilimsel olarak zayıf görünen
taslakların (projelerin)) çok erken evrelerde eleyebilirler. Bu yöntemi kullanarak, büyük zaman ve para kaybını
önlemeyi başladık.
Yeni bir ilacın bulma tasarısına başlamadan önce, şu üç alanın çok iyi araştırılması gerekmektedir:
Biyolojik olarak, ilacın kabul edilebilir bir moleküler hedefi olmalıdır. Bunun icin de söz konusu
hastalığın etkeni, nedeni, oluşumu (pathogenesis) iyi bilinmelidir.
Kimyasal olarak, bileşikler “ilaçlaştırılabilecek” (druggable) cinsten olmalıdır.
Pazar ve patent (buluşbelgesi) sağlama yönünden özgürlük olmalı ve ilaç ciddi bir ihtiyacı karşılamalıdır.

68