Page 20 - Layout 1

tarih çevresi

Hastanelerde Gülhane

Gülsuyunun tedavi edici değeri çok önemli olduğundan eskiden darüşşifalarda ve saraylarda mutlaka bir
gülsuyu elde edilen yer Gülhane vardı. Bir İlhanlı şehir modelinde kaynaklar bize hastane yakınında gülsuyu
evi “gülâb-hane” bulunduğunu göstermişti. 1309 yılında tamamlanan yeni kurulan şehirde gülsuyu imalathanesi
de en önemli yapılardan biri idi.

Aynı geleneği bir Osmanlı şehri Edirne’de de görüyoruz. 1488 tarihinde kurulan Edirne Darüşşifası’nın
da bir “gülâb-hane veya kısaca gülhâne” si vardı. 1489 yılındaki resmi kayıtlar bize bunu gösteriyor; “Gülsuyu
elde etmek için de kurşundan mamül üç fırın” olduğu yazılıdır. O yıllarda darüşşifada çok miktarda gülsuyu
kullanıldığından gülsuyu imal etmek için kullanılan “furun-ı gül” için yapılan masraflar kaydedilmişti.

Osmanlı Devletinde gülcülük ve gülsuyu çok önemli idi. Bununla ilgili belgeler az olsa da bulunanlar
işin önemini göstermeye yeterli. 1826 yılına ait Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan bir belgede Edirne
şehrinin de içinde olduğu Çermen Sancağı Mutasarrıfı Esad paşa’ya yazılan bir takrirde Çermen Sancağı’nın
Kızanlık, Zağra gibi kazalarında “Külliyetli miktarda gül bahçeleri” olduğunu ve bunlardan gülyağı elde edildiği
belgelenmektedir.

O zamanlar Edirne’ye bağlı olan dört adet kazada “on bin dönüm” den fazla gül bahçeleri olduğunu,
Filibe Kızanlık, İslimiye kazalarında da Osmanlının işlediği “dört bin dönüm” gül bahçeleri olduğunu ve bu
bahçelerden elde edilen güllerden gülyağı çıkarıldığı kaydedilmektedir.

Osmanlı sarayında da gülsuyu çok kullanılmakta idi. Sarayın kendi gül bahçeleri ve gülhanesi vardı.
Buna rağmen dışarıdan bol miktarda gülsuyu satın alınıyordu. Osmanlı sarayında dışarıdan alınan gülsuyu
miktarına bir örnek 1642 senesindeki listedir. Bu listeye göre saraya bir senede 1991 kıyye (yaklaşık 2000 kilo)
gülsuyu alınmıştı. 1626 tarihli “Ocaklı” defterine göre ise; Edirne’den saraya 1626 yılında 4000 kıyye (yaklaşık
4000 kilo) gülsuyu getirtilmişti. Bu defterler; 17. yüzyılda kurulan ve resmi kurum ve askeri sınıfların ihtiyaç
duyduğu mal ve hizmetlerin uzun süreli olmak üzere çeşitli kaynaklarca temini için kurulan “Ocaklık Yöntemi”
resmi kayıtlarıdır

Yeni Araştırmalarda Gül Kokusu

Gül kokusunun tedavi edici etkisi konusunda son senelerde yapılan bilimsel araştırmalar da var. Bu
araştırmaların birisi 2007 yılının ilk aylarında Science dergisinde yayınlanan, Lübeck Üniversitesi araştırmacısı
Björn Rasch’ın çalışmasıydı. İnsanlar üzerinde gül kokusunun belleğe etkisi konusunda Rasch ve ekibinin
yaptığı çalışmada; Gül kokusu yardımıyla beyindeki süreçler daha yakından incelenmiş ve hatırlamaya olan
etkisi gösterilmiştir.

Manyetik rezonans görüntülerinde de gül kokulu odada uyuyan deneklerin hipokampüs bölgesinde daha
yüksek etkinlik saptanmıştır. Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalında çalışan bir gurup
araştırmacı, 2007 yılında yaptıkları bir deneysel çalışmayla, gül yağı aromasının sıçanların öğrenme davranışları
üzerine etkisini araştırmışlar ve sonuçta kokulu Isparta gül yağının öğrenme ve hafıza üzerine faydalı etkisini
tespit etmişler.

Tüm Araştırmalara Genel Bakış

Kokulu Isparta gülü üzerine yapılmış tıp araştırmalarını toplayarak tüm farmakolojik etkisini göz önüne

18