Page 19 - Layout 1

tarih çevresi

Sağlıklı Yaşam ve Koku

Osmanlı tıbbında koku ile tedavi birçok yerde geçer. Çok sıcak havalarda kâfur, sandal odunu ve gülsuyu
koklamak bunun için tavsiye edilir. Bu bilgi şöyle kaydedilir; “..pes ıssı havânın zararın def‘ eylemek gerek
sovuk mizâclu devâlar kokmak ile meselâ kâfûr kokmak gibi ve sandal ve gül suyı gibi ve yüzüni ve ellerini ve
ayaklarını sovuk su ile yumak dahi ıssı havânın zararın def‘ eyler..”

Yaşlıların sağlıklı yaşamaları için de özel kokular (yasemin, zambak çiçeklerinin yağı) tavsiye edilir;
“…Yaşlıların (pîrler) mizacının soğuk ve kuru olduğunu bilmek gerekir

hoş kokulu ve sıcak mizaçlı yağlar (süsen yağı, yasemin yağı vs.) sürünmek gereklidir. Yaşlılar, mutedil
ve iyi kokuları devamlı koklamalı…”

Osmanlı tıbbında bir başka konuda, emziren annenin sütünü arttırmak için güzel kokular koklatılması
tavsiye edilir; “…lâtif kokulu nesne kokladalar. Armut gibi, öd ağacı gibi turunç yaprağı, mersin yaprağı,
bazrencbûye (oğul otu kovan otu yaprağı) gibi…”

Yaşlılar için de özel kokular tavsiye edilir ve özellikle; İhtiyarlık mizacını artıran (soğuk ve kuru)
nesnelerden kendilerini korumalıdırlar. Keder, üzüntü, korku gibi ruh hallerinden; nilüfer, kâfur, sirke gibi
soğuk kokuları koklamaktan ve ekşi yemeklerden uzak durmalıdırlar. Bilhassa insanı yaşlandırıcı tesiri olan
sirkeli şeylerden sakınmalıdır diye tavsiye edilir.

Gül Kokusu

Gül kokusunun tedavi edici değeri çok eskiden beri bildirilmiştir. Gülün önemine inanan 9. yüzyılda
yaşamış hekim ve botanikçi olan Dînaverî “Gül bütün ağaçların nurudur. Bütün çiçeklerin şahıdır” der ve
tedavide gülsuyunun ferahlatıcı etkisini kullanır, serinletici niteliğinden dolayı ateşlenmelerde gül suyunu
tavsiye eder

İbni-Sînâ öncelikle gülsuyunu ve gülyağının kokusunun etkisine çok önem verir. “Hoş kokusundan dolayı
ruha hitap eder” der “Onun rahatlatma etkisi vardır, bayılmalarda ve hızlı atan kalplerde çok yararlıdır”
diyerek gülsuyunun hem ruha hem de akla olan etkisini vurgular ve beynin çalışma ve algılama gücüne faydalı
olduğunu “anlayış gücünü arttırıp, belleği güçlendirir” diye belirtir.

13. yüzyılda yaşayan önemli âlim olan İbnül-Baytâr da; “Gülsuyu aklı, beyni kuvvetlendirir ve duyuları
keskinleştirir, yaşam kuvvetini arttırır, heyecandan dolayı aşırı kalp atışında faydalıdır, güzel kokulu kuvvetiyle
bedeni güçlendirir” der. Ayrıca gülsuyu kokusunun sarhoşluğu kaldırdığı; “Kafaya gülsuyu buharı uygulanırsa
sarhoşluğu ortadan kaldırıp, baş ağrısını hafifletir” diye yazar.

Bayılmalarda ferahlatıcı etkisi

Gülsuyu koklamanın baygınlıklarda ayıltıcı etkisi çok vurgulanan bir tedavi şeklidir. Salih bin Nasrullah
“Gayetül Beyan” adlı tıp kitabında “ gülsuyu bayılmayı giderir, hararetten olan yürek kabarmasına karşı çok
yararlıdır” der. Tıp kitaplarındaki bilgilerin önemli kısımlarını “Mârifetnâme” sine alan İbrahim Hakkı “…
Gülsuyu baygınlığa faydalı, ateşli baş ağrısını geçiricidir” der. Mevlânâ Mesnevisinde “ bayılan bir deri
tabaklayıcısının hikayesi” nde “…adamın başı döndü, olduğu yere düşüp yığıldı. Birisi, elini kalbine götürüyor,
öbürü yüzüne gülsuyu serpiyordu.” diyerek bu tıp uygulamasını yazıyordu.

17