Page 18 - Layout 1

tarih çevresi

Osmanlı Tıp Kitaplarına Göre Koku ile
Tedavi ve Gül Kokusu

Prof. Dr. Ayten Altıntaş*

Koku ile Tedavi
İnsan tarihin her döneminde hep “güzel kokunun peşinde” idi. İnsanlık tarihinin ilk güzel kokusu
tütsülerdi. Yakıldığı zaman güzel koku veren ağaç reçineleri, ağaç kabukları gibi maddeler önceleri sadece tanrı
ve tanrıçalara sunuluyordu. Zamanla kutsal mekânları ve özel mekânları kötü ruhlardan koruyucu olarak,
Ortaçağda ise mekân ve beden temizlik maddesi olarak kullanıldı. Dini merasimler sırasında arındırıcı,
saflaştırıcı etkisi fark edilmişti.
Eski tıpta koku önemli ve vazgeçilmez bir ilaçtı. Koku ile tedavi tarihin en eski dönemlerinden beri
uygulanmıştır. Osmanlı Tıbbında da koku ile tedavi çok önemli bir yer işgal eder.

Hastalıklar ve Koku
Eski Tıpta ve Osmanlı Tıbbında salgın hastalıklar zamanında koruyu olarak kokulu maddeler
kullanılmıştır bunlardan birkaç örnek verecek olursak;
Veba zamanında havanın zararını yok edecek buhûrlar (tütsüler) yakmalıdır. Öd ağacı, amber, lâden,
akgünlük ve kara günlük gibi otların yakılması gerekir. Çünkü bunların dumanı havanın zararını uzaklaştırıp
düzeltir. Ve daima sandal ve kâfûr ve gül suyu koklamalıdır ve yaşadığı yerlere sirke ile gülsuyunu karıştırıp
saçmalıdır.
Ayrıca Ağaç kavunu meyvesini koklamak salgın hastalık döneminde (Veba günlerinde) çok faydalı olup,
zararları dağıtır.
Baş ağrısında koku ile tedavi tavsiye edilir şöyle ki; Menefşe (Menekşe) tabiatı soğuk ve nemlidir eskiden
olan baş ağrısına menekşe koklamak fayda eder.
Zerrin kadeh (nergis) koklamak rutubetden olan baş ağrısını def’ eder. Özellikle hamamdan sonra
koklansa beynin süddesini açar ve rahatlatır.
Fesleğen: Tabiatı sıcak ve kurudur, onun kokusu kalbe ve beyne kuvvet verir. Eğer fesleğenin üstüne su
saçıp koklansa uyku getirir.
Şebboyu koklamak dervişlere şifadır. Şebboyu koklamak uyku kaçırır ve insanı ayık tutar. Soğuktan
olan baş ağrısına da faydalıdır.

*Prof. Dr. Ayten Altıntaş. İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Tıp Tarihi ve Etik ABD. aaytenaltintas@gmail.com

16