Page 46 - Layout 1

tarih çevresi

yapılacak ilk şey sağ kolun iki ana damarından kan alarak zararlı maddeleri uzaklaştırmaktır. Hastayı haftada
iki gün birbiri ardınca kusturmakta zararlı maddeleri uzaklaştırır.

İlaç olarak hindiba (cichorium endiva) dan yapılan özel şuruplar, Temürhindi bitkisi, küsküt
(bağbozan, cuscuta epythimun) gibi bitkilerden hazırlanan şurup verilir. Özellikle tavsiye edilen “peynir suyu”
ile hazırlanan ilaçlardır. Peynir suyu’ nun hazırlanmasını Tabip İbni-Şerif şöyle anlatıyor; Süt kaynatılır, içine
sirke katılarak sütün kesilmesi sağlanır. Bunun peyniri ayrılarak süzülür. Süzülen peynir suyu iki defa kaynatılır,
kefi alınır ve şişeye konur. Bu şişe soğuk suya oturtarak soğutulur. Bu su karaciğer hastalıklarında çok faydalı
bir ilaç olup hastalığın durumuna göre hekim bazı bitkiler katarak etkisini arttırır. Bu cins sarılıkta her sabah
aç karnına bal ve sirke ile hazırlanan “sikencübîn” içirilir. Dört saat sonra da bademyağı ve şeker yemesi tavsiye
edilir. Sarılık hastalarına tatlı nar suyu ve ekşi nar suyunun çok faydalı olduğu bildirilir.

Osmanlı hekimleri faydalı otları kazan içinde kaynatıp ılıyınca bu büyük kazanın içine hastayı
oturtmağa “âbzen” derler. Abzen sarılık hastalığı için de özellikle tavsiye edilir. Sarı sarılıkta , bu kazanın içine
turp suyu, reyhan gibi bazı otlar ilave edilir ve hasta bu ilaçlı sıcak suya girer. Banyodan sonra şekerle
hazırlanmış gül yaprakları ve bal ile hazırlanmış şuruplar içirilir. Hastanın hamama giderek terlemesini
sağlamakta zararlı maddelerin uzaklaştırmak için bir yol olarak gösterilir. Hamamdan çıkınca gözler gülsuyu
ve kişniş suyu ile yıkanır. Hastalığın başlangıcında limon ve koruk suyu ilave edilmiş , hazırlanmış çorbalar
içirilir. Ekşi nar, şeftali, marul ve hıyar yenmesi tavsiye edilir. Bu hastalıkta kavun ve ekmek gibi sıcak nitelikli
yiyecekler yenilmemelidir.

Tabip İbni Şerif kendi tecrübelerinde “sarılık otu” ve “kelse otu” nun etkisini bizzat tecrübe ettiğini
ve çok faydalı olduğunu yazar. Söğüt ağacının yaprağı da sarılıkta çok tavsiye edilen ilaçlardandır. Söğüt
ağacının taze yaprağının sıkılması ile elde edilen suyu her sabah birer veya ikişer kaşık içilmesi uygun görülür.
Bütün bunlara ilave olarak sarı renkli kıyafetler giydirilmesi ve koluna kehribar taşından bir parça asılması da
tavsiye edilir.

Sarılık şiddetli ise ki bu “yarakânı katı muhkem” olarak belirtilir. Bu durumda koldaki ana
damarlardan kan alınır ve hindiba, kekik, afsentin(acı pelin, artemisia absinthium), temürhindi gibi bitkilerle
hazırlanan şuruplar verilir. Eğer hastada titremeler varsa sabahları sadece sirkencübin verilir hindiba suyu, nar
suyu buna ilave edilir. Badem yağı ve şeker böyle durumlarda da tavsiye edilir.

Kara Sarılık (Yarakân-ı esved)
Kara sarılık; gövdenin ve gözlerin kara sarı olması olarak açıklanır. Böyle durumlarda sol kolun ana
damarlarından kan alınması tavsiye edilir. Kirli kanın atılması gerekir. Hastayı kusturmak bu durumda da tavsiye
edilir. Kusturma midedeki safra fazlalığının atılması için gereklidir. Kana akan sevda hıltı temizlenmelidir. Bu
da helile(terminalia) otunun pişmişi yenilerek başarılır. Ayrıca basit bir başka şurup da bu hastalıkta faydalı
olduğu söylenir. Taze nane ve yavşan otu eşit miktarlarda alınıp su ile kaynatılır. Su koyulaşınca ateşten indirilir
hemen süzülür sıcak iken altmış dirhem içirilir. İlaç içtikten sonra ya güneşte sıcakta oturulur veya hamama
giderek terletilir. Böylece hastanın sarılığının deri yolu ile çıkması amaçlanır. Kara sarılıkta tedavi amaçlı hekim,
hastanın durumuna göre diğer sarılık ilaçlarını da uygulayabilir.

Ağrı ve Sızılı Sarılık Hastalığı ( yarakân renci)
Sarılık hastalığında eğer karaciğerde ağrı ve sızı var ise bu tıp yazmalarında ayrı bir kısımda anlatılır.
Bu durumda ilk tavsiye edilen ayak tabanının bir kısmının şarap veya bal ile ovulmasıdır. Ayakları ovulan
hasta hemen sıcak bir odada örtülür ve terletilir. Bu usulün çok yararlı olduğu yazılır. Güveği otu denilen zater
(bir çeşit kekik )kaynatıp suyunu hamamda bedene sürmek de bu hastalığa iyidir. Hamamda sıcak nitelikli

44