Page 37 - Layout 1
P. 37
tarih çevresi
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türk Eczacılığındaki İlk İlaçlar
Prof. Dr. Afife MAT*
İlk İlaçlar
Osmanlılar Anadolu’ya yerleştikten sonra Selçuklulardan kalma bütün tedavi ve yardım kurumlarını
muhafaza etmekle beraber Anadolu ve Rumeli’de yeni tıbbi kurumlar ve hastaneler meydana getirmişlerdir.
Bunlar 1399 yılında Sultan Bayezid’in Bursa’da bir hastane (Yıldırım Darüşşifası) yaptırması ile başlar. Bu
hastanede ilaçların yapılması, ilkel maddelerinin toplanması ve hazırlanması ile Şerbetiyan, Saydalan ve
Uşşaban diye isimlendirilen şahısların görev aldığı 802 (M. 1399) tarihli vakfiyede kayıtlıdır.
Şerbetiyan isminden de kolaylıkla anlaşıldığı gibi şurup ve şerbetleri hazırlar. Uşşaban (Aşşab) tedavide
kullanılan bitkileri tanıyan, bunları toplayan veya satın alarak hastanenin kilerine teslim eden kişidir. Macunları,
hapları, dirhemleri, kursları yani esas ilaçları yapan ise saydalan (eczacı) dır .
18.yüzyılda kullanılan üç ünlü ilaç bulunmaktaydı: Tiryak Macunu, Tin-i Mahdum ve Amber
Tiryak macunu: 70 kadar bitkisel drog karışımı olup önceleri zehirlenmelere karşı kullanılmış zamanla
her derde deva bir ilaç olarak ünlenmiştir.
Tin-i Mahdum (Mühürlenmiş Kil) (Terra sigillata): Limni adasında bulunan bir cins kil. Dahilen
zehirlenmelere karşı, kan kesici, kabız, bel soğukluğuna karşı, haricen yaraları kurutucu ve kanı kesici olarak.
Amber:
Kaşalot balığının (Physeter macrocephalus) midesinde oluşan bir maddedir.
* Biruni Üniversitesi Eczacılık Fakültesi
35
